Prof.Murat Gecaj
GRIGOR JOVANI, NË “KALIN FUTURUES” TË POEZISË…
1.
Në duar kam një libër me poezi të kolegut e mikut tim, Grigor Jovani. Ndërsa përpara ndodhet edhe një fotografi, që e kemi bërë bashkë, kur ai po më shënonte fjalët e tij dashamirëse: “ “Muratit, me shumë dashuri e respekt (firmë), Tiranë, më 10 maj 2009”. Ishte pikërisht dita, kur ne ishim së bashku në shoqërinë e disa kolegëve të Lidhjes së Gazetarëve Shqiptarë të Diasporës, tubuar në mjediset e një lokali të bukur, në Bërzhitë të rrethit të Tiranës. Më parë, ne kishim mbajtur lidhje me mesazhe, përmes Internetit dhe ja, pikërisht atë ditë u njohëm nga afër dhe kaluam disa orë të këndshme me njëri-tjetrin. Në atë takim bresëlënës, nuk kishte poetë, shkrimtarë e publicistw vetëm nga Tirana, por dhe nga Nju Jorku, Prishtina, Athina e tjerë.
Por edhe më pas, pra kur ne u ndamë e morëm me vete kujtime të bukura dhe të paharruara nga ai takim, kam mbajtur lidhje të herëpashershme, si me Grigorin (Golen), por dhe me dy kolegët e tjerë të “ekipit të Athninës”, Miho Gjinin e Pilo Zybën. Se, ndër të tjera, na kanë mbajtur të pashkëputur si faqet e Internetit, por dhe revista kulturore e letrare, aq e njohur ndërmjet shqiptarëve në Greqi, “Pegasi” (kali fluturues), të cilën e kanë përgatitur, botuar e shpërndarë këta tre kolegë, për emigrantët shqiptarë atje, që para disa vjetësh.
Si në takimin e mësipërm, por edhe në udhë të tjera, më është dhënë mundësia të njohem edhe me fakte të ndryshme nga jeta e Goles. Kështu, ka lindur në fshatin Jorgucat të Gjirokastrës, në vitin 1959. Ndërsa u rrit dhe u shkollua në qytetin e Laçi, ku jetuan familjarisht. Me dëshirën për t’u bërë mësues, i ndoqi dhe i përfundoi studimet e larta për gjuhë-letrësi shqipe, në vitin 1983. Me kënaqësi e pasion e ushtroi detyrën e mësuesit, në rrethet Mirditë e Krujë. Ndërsa, që nga viti 1985 punoi gazetar dhe deri në shkurt 1991, ku u shpërngulën familjarisht në Athinë të Greqisë. Por edhe atje nuk iu nda shtypit, tashmë në shërbim të emigrantëve shqiptarë. Në periudha të ndryshme, ka punuar kryeredaktor në gazetat “Zëri i emigrantit”, “Rillindja XXI”, “Tribuna”, në gazetën “Pelegrini” dhe drejtor i gazetës “Albanews”. Që nga viti 2008, boton e drejton revistën letrare e artistike “Pegasi”.
2.
Por Grigor Jovani dallohet dhe për një “fushë” tjetër të veprimtarisë së tij të suksesshme. Pra, vite më parë nisi të shkruajë poezi dhe të publikojë në organe të ndryshme. Këto poezi ai i tuboi, së pari, në vëllimin poetik “Botë pa dashuri” (1997), të cilin e pasoi me vëllimin tjetër me poezi, “Punishtja e ëndrrave”(2004). Me interes ishte dhe përkthimi i vëllimit poetik, “Monologje”, me autor Milan Kunderën.
Meqenëse dhe është vëllimi më i fundit i këtij poeti, po ndalem shkurtazi në disa poezi të vëllimit “Udhëtoj brenda vetes” (Athinë, 2008). I ndarë në cikle të ndryshëm, i pari është ai me titullin ”Ikja e Zotit”. Duket se libri do të jetë me pak humor e shakara, pasi ciklin e nisën me vjershën “Dita e gënjeshtrave”, pasi 1 prilli është data e lindjes së tij. Por, në afër 120 faqe të librit të tij, pra edhe në dy ciklet e tjerë, tematika e poezive është e larmishme dhe e pëlqyeshme. Poeti i këndon me frymëzim edhe materies e pyllit: “Rrufeja,/ pështyu gëlbazën e zjarrtë dhe iku./Fat që nuk qëlloi gjë e gjallë/ aty afër./ Askuj s’i ra në mendje/ për pemët…”. Ashtu si gjithë emigrantët edhe Golja shkruan me mallëngjim për vendlindjen, për fshatin në festën e Pashkëve, për bashkatdhetarët e vet, shqiptarët: “Qyshë me lindjn,/dashuruan zogjtë/ dhe fluturimet./ Gjer dhe Shqiponjën,/Gjergji i Kastriotëve/ e bëri flamur”. Ndjesitë e poetit radhiten njëra pas tjetrës dhe ai thur vargje për kalin, ditëdasmën, poezinë e poetët, heshtjen, luftën, emigrantin…Ndërsa të poezia “Zjarri”(kushtuar Tefta Tashko-Koços) shkruan: “Era u tërbua.Të rrëmbeu zërin,/dogji pyjet./Qetësi. Duartrokitje. Pastaj sytë e tu./Kishin shpëtuar nga zjarri, yjet”.
Në ciklin tjetër të këtij libri, “Vallja me pirueta”, janë përfshirë 32 poezi. Ndër to, e bukur është ajo, që ka marrë emrin e revistës së tij, Pegasi (kali fluturues): “…do t’i hyp Pegasit,/kalit tim të llahtarshëm,/për të bërë një shtegtim në Olimp,/tek lartësitë”. Pishat ai i krahason me poezitë e tij: “T’i ndërroja vjershat e mia/ me pisha./ Mbase, bëheshin një pyll i vogël,/ të frymëmerrnim/ oksigjen,/ këtë verë…”. Temë e gjithmbarëshme dhe aq e ndjeshme, e këtij autori, është ajo për nënën. Pra, edhe Grigori thur vargje plot përmallim, në kujtim të nënës së tij: “Jam duke numëruar orët,/në qerpikët e tu të mbyllur.../Në xhamin tonë/ dëgjoje kujën e erës!.../Më le të zhveshur në shpirt/dhe kam ftoftë./Por, në është që të nisesh,/ mos u ligështo, nënë!/Lamturmirë!” Plot dashuri e mall shkruan dhe për babain e tij të mirë: “Preu arrën për të më bërë bibliotekë,/një tryezë të vogël përbri,/kur t’i vija në gusht për disa ditë,/të harroja ikjen…”. Mallit për vendlindjen ia kushton edhe vjershën “Shtëpia e vjetër”, ku shkruan: “Fytyrat ngjyrë hiri të prindërve të mi,/ skalitur në mur,/me gurët tretur…”.
Cikli i tretë dhe i fundit i këtij libri është “Një verë në Monemvasia”. Përsëri 32 poezi të shkurtëra, ashtu të tubuara njëra pas tjetrës, ngjasojnë me një poemth të thjeshtë. Në secilën prej tyre autori shprehë mendimet e tij për ngjarje e dukuri të ndryshme dhe të zakonshme të jetës: “Kyça shtëpinë”, “Deti përballë”, “Trupi yt”, “Sot ka dallgë” dhe te “Liqen’ i qetë,/ dertet/ s’i shpreh dot,/si deti”. Duke vështruar detin e pafund dhe hënën lart në qiell, frymëzohet e shkruan: “Kur isha i ri,/u hodha në det,/ të zija gjysmën e hënës,/që lahej./Ç’mu desh!/Pastaj, në jetë,/përsipër kokës,/si kosë/hëna s’më ndahej”. Duke qendruar në bregun e detit me valë, autori shkruan për ato, që sheh e ndjen dhe plot me frymëzim: për anijet, që përplasen me dallgët, për “Valëzat që rendin/të kapin njëra-tjetrën”, për motin që u prish dhe retë që mbushin qiellin. Por, pas dallgëve e stuhisë, përsëri moti përmirësohet: “Duke pritur shiun,/ dallgët u shuan./Xham u bë deti…” e më tej: “Dielli/ perëndoi…” dhe “Deti i pasmesnatës/ në fillim/ përkëdheljet tona i duroi…”. Në mbarim të shënimeve të verës, shprehur në vargje poetike, Grigor Jovani thotë: “Duke shkruar/ epilogun/ e kujtimeve të verës,/do të më gjejë/vjeshta e qytetit…”.
…Kështu mund të flisnim e të shkruanim edhe për dy vëllimet e tjera poetike, që janë publikuar dhe për dy të tjrë në proces botimi (“…Pastaj erdhën gratë”-lirika erotike dhe “Vreshtat e Dionisit”), si dhe për poezitë e publikuara në gazeta e reviste dhe në faqe të ndryshme interneti. Miku ynë, Gole hedh në letër papushim frymëzimet e tij, që janë të mbushura me dashuri e mall të pashuar për prindërit, vendlindjen e Shqipërinë. Pra, ai është venë në shërbim të komunitetit shqiptar në Athinë e me gjerë në Greqi, duke dëshmuar qartë e bukur ndjenjat dhe mendimet e tyre. Prandaj, të gjithë ne, shprehim falënderime për të dhe i urojmë nga zemra: lumturi vetjake e familjare dhe krijimtari të bollshme e cilësore!
1.
Në duar kam një libër me poezi të kolegut e mikut tim, Grigor Jovani. Ndërsa përpara ndodhet edhe një fotografi, që e kemi bërë bashkë, kur ai po më shënonte fjalët e tij dashamirëse: “ “Muratit, me shumë dashuri e respekt (firmë), Tiranë, më 10 maj 2009”. Ishte pikërisht dita, kur ne ishim së bashku në shoqërinë e disa kolegëve të Lidhjes së Gazetarëve Shqiptarë të Diasporës, tubuar në mjediset e një lokali të bukur, në Bërzhitë të rrethit të Tiranës. Më parë, ne kishim mbajtur lidhje me mesazhe, përmes Internetit dhe ja, pikërisht atë ditë u njohëm nga afër dhe kaluam disa orë të këndshme me njëri-tjetrin. Në atë takim bresëlënës, nuk kishte poetë, shkrimtarë e publicistw vetëm nga Tirana, por dhe nga Nju Jorku, Prishtina, Athina e tjerë.
Por edhe më pas, pra kur ne u ndamë e morëm me vete kujtime të bukura dhe të paharruara nga ai takim, kam mbajtur lidhje të herëpashershme, si me Grigorin (Golen), por dhe me dy kolegët e tjerë të “ekipit të Athninës”, Miho Gjinin e Pilo Zybën. Se, ndër të tjera, na kanë mbajtur të pashkëputur si faqet e Internetit, por dhe revista kulturore e letrare, aq e njohur ndërmjet shqiptarëve në Greqi, “Pegasi” (kali fluturues), të cilën e kanë përgatitur, botuar e shpërndarë këta tre kolegë, për emigrantët shqiptarë atje, që para disa vjetësh.
Si në takimin e mësipërm, por edhe në udhë të tjera, më është dhënë mundësia të njohem edhe me fakte të ndryshme nga jeta e Goles. Kështu, ka lindur në fshatin Jorgucat të Gjirokastrës, në vitin 1959. Ndërsa u rrit dhe u shkollua në qytetin e Laçi, ku jetuan familjarisht. Me dëshirën për t’u bërë mësues, i ndoqi dhe i përfundoi studimet e larta për gjuhë-letrësi shqipe, në vitin 1983. Me kënaqësi e pasion e ushtroi detyrën e mësuesit, në rrethet Mirditë e Krujë. Ndërsa, që nga viti 1985 punoi gazetar dhe deri në shkurt 1991, ku u shpërngulën familjarisht në Athinë të Greqisë. Por edhe atje nuk iu nda shtypit, tashmë në shërbim të emigrantëve shqiptarë. Në periudha të ndryshme, ka punuar kryeredaktor në gazetat “Zëri i emigrantit”, “Rillindja XXI”, “Tribuna”, në gazetën “Pelegrini” dhe drejtor i gazetës “Albanews”. Që nga viti 2008, boton e drejton revistën letrare e artistike “Pegasi”.
2.
Por Grigor Jovani dallohet dhe për një “fushë” tjetër të veprimtarisë së tij të suksesshme. Pra, vite më parë nisi të shkruajë poezi dhe të publikojë në organe të ndryshme. Këto poezi ai i tuboi, së pari, në vëllimin poetik “Botë pa dashuri” (1997), të cilin e pasoi me vëllimin tjetër me poezi, “Punishtja e ëndrrave”(2004). Me interes ishte dhe përkthimi i vëllimit poetik, “Monologje”, me autor Milan Kunderën.
Meqenëse dhe është vëllimi më i fundit i këtij poeti, po ndalem shkurtazi në disa poezi të vëllimit “Udhëtoj brenda vetes” (Athinë, 2008). I ndarë në cikle të ndryshëm, i pari është ai me titullin ”Ikja e Zotit”. Duket se libri do të jetë me pak humor e shakara, pasi ciklin e nisën me vjershën “Dita e gënjeshtrave”, pasi 1 prilli është data e lindjes së tij. Por, në afër 120 faqe të librit të tij, pra edhe në dy ciklet e tjerë, tematika e poezive është e larmishme dhe e pëlqyeshme. Poeti i këndon me frymëzim edhe materies e pyllit: “Rrufeja,/ pështyu gëlbazën e zjarrtë dhe iku./Fat që nuk qëlloi gjë e gjallë/ aty afër./ Askuj s’i ra në mendje/ për pemët…”. Ashtu si gjithë emigrantët edhe Golja shkruan me mallëngjim për vendlindjen, për fshatin në festën e Pashkëve, për bashkatdhetarët e vet, shqiptarët: “Qyshë me lindjn,/dashuruan zogjtë/ dhe fluturimet./ Gjer dhe Shqiponjën,/Gjergji i Kastriotëve/ e bëri flamur”. Ndjesitë e poetit radhiten njëra pas tjetrës dhe ai thur vargje për kalin, ditëdasmën, poezinë e poetët, heshtjen, luftën, emigrantin…Ndërsa të poezia “Zjarri”(kushtuar Tefta Tashko-Koços) shkruan: “Era u tërbua.Të rrëmbeu zërin,/dogji pyjet./Qetësi. Duartrokitje. Pastaj sytë e tu./Kishin shpëtuar nga zjarri, yjet”.
Në ciklin tjetër të këtij libri, “Vallja me pirueta”, janë përfshirë 32 poezi. Ndër to, e bukur është ajo, që ka marrë emrin e revistës së tij, Pegasi (kali fluturues): “…do t’i hyp Pegasit,/kalit tim të llahtarshëm,/për të bërë një shtegtim në Olimp,/tek lartësitë”. Pishat ai i krahason me poezitë e tij: “T’i ndërroja vjershat e mia/ me pisha./ Mbase, bëheshin një pyll i vogël,/ të frymëmerrnim/ oksigjen,/ këtë verë…”. Temë e gjithmbarëshme dhe aq e ndjeshme, e këtij autori, është ajo për nënën. Pra, edhe Grigori thur vargje plot përmallim, në kujtim të nënës së tij: “Jam duke numëruar orët,/në qerpikët e tu të mbyllur.../Në xhamin tonë/ dëgjoje kujën e erës!.../Më le të zhveshur në shpirt/dhe kam ftoftë./Por, në është që të nisesh,/ mos u ligështo, nënë!/Lamturmirë!” Plot dashuri e mall shkruan dhe për babain e tij të mirë: “Preu arrën për të më bërë bibliotekë,/një tryezë të vogël përbri,/kur t’i vija në gusht për disa ditë,/të harroja ikjen…”. Mallit për vendlindjen ia kushton edhe vjershën “Shtëpia e vjetër”, ku shkruan: “Fytyrat ngjyrë hiri të prindërve të mi,/ skalitur në mur,/me gurët tretur…”.
Cikli i tretë dhe i fundit i këtij libri është “Një verë në Monemvasia”. Përsëri 32 poezi të shkurtëra, ashtu të tubuara njëra pas tjetrës, ngjasojnë me një poemth të thjeshtë. Në secilën prej tyre autori shprehë mendimet e tij për ngjarje e dukuri të ndryshme dhe të zakonshme të jetës: “Kyça shtëpinë”, “Deti përballë”, “Trupi yt”, “Sot ka dallgë” dhe te “Liqen’ i qetë,/ dertet/ s’i shpreh dot,/si deti”. Duke vështruar detin e pafund dhe hënën lart në qiell, frymëzohet e shkruan: “Kur isha i ri,/u hodha në det,/ të zija gjysmën e hënës,/që lahej./Ç’mu desh!/Pastaj, në jetë,/përsipër kokës,/si kosë/hëna s’më ndahej”. Duke qendruar në bregun e detit me valë, autori shkruan për ato, që sheh e ndjen dhe plot me frymëzim: për anijet, që përplasen me dallgët, për “Valëzat që rendin/të kapin njëra-tjetrën”, për motin që u prish dhe retë që mbushin qiellin. Por, pas dallgëve e stuhisë, përsëri moti përmirësohet: “Duke pritur shiun,/ dallgët u shuan./Xham u bë deti…” e më tej: “Dielli/ perëndoi…” dhe “Deti i pasmesnatës/ në fillim/ përkëdheljet tona i duroi…”. Në mbarim të shënimeve të verës, shprehur në vargje poetike, Grigor Jovani thotë: “Duke shkruar/ epilogun/ e kujtimeve të verës,/do të më gjejë/vjeshta e qytetit…”.
…Kështu mund të flisnim e të shkruanim edhe për dy vëllimet e tjera poetike, që janë publikuar dhe për dy të tjrë në proces botimi (“…Pastaj erdhën gratë”-lirika erotike dhe “Vreshtat e Dionisit”), si dhe për poezitë e publikuara në gazeta e reviste dhe në faqe të ndryshme interneti. Miku ynë, Gole hedh në letër papushim frymëzimet e tij, që janë të mbushura me dashuri e mall të pashuar për prindërit, vendlindjen e Shqipërinë. Pra, ai është venë në shërbim të komunitetit shqiptar në Athinë e me gjerë në Greqi, duke dëshmuar qartë e bukur ndjenjat dhe mendimet e tyre. Prandaj, të gjithë ne, shprehim falënderime për të dhe i urojmë nga zemra: lumturi vetjake e familjare dhe krijimtari të bollshme e cilësore!